سنگ آذرین

 

 

مفهوم اصلی در مورد همه سنگهای آذرین این است که آن ها زمانی تا حدی گرم بودند که ذوب شدند. صفات زیر همه مربوط به آن است. از آنجا که دانه های معدنی آن ها به محض سرد شدن مذاب با هم محکم رشد می کنند، آن ها سنگ های نسبتاً محکمی هستند. آن ها از مواد معدنی اولیه ساخته شده اند که عمدتا سیاه، سفید یا خاکستری هستند. هر رنگ دیگری که داشته باشند سایه کمرنگی دارند. بافت آن ها به طور کلی شبیه چیزی است که در کوره پخته شده است. با بافت یکنواخت گرانیت دانه درشت از سنگ های ساختمانی یا پیشخوان آشپزخانه آشنا هستید. گدازه دانه ریز ممکن است شبیه نان سیاه (از جمله حباب های گاز) باشد.

 

سنگهای آذرین می توانند زمینه های معدنی بسیار متفاوتی داشته باشند، اما همه آن ها در یک چیز مشترک هستند: آن ها در اثر خنک سازی و تبلور مذاب تشکیل می شوند. این ماده ممکن است گدازه ای در سطح زمین فوران کرده باشد. یا ماگما (گدازه تخلیه نشده) در اعماق چند کیلومتری باشد که در سطح عمیق تر به عنوان ماگما شناخته می شود. این سه تنظیم مختلف سه نوع اصلی از سنگهای آذرین را ایجاد می کند.

صخره ای که از گدازه تشکیل شده باشد یا همان اکستروزیو، سنگ از ماگمای کم عمق که آن را نفوذی می نامند و سنگی که از ماگمای عمیق تشکیل شود که آن را پلوتونیک می نامند. هرچه ماگما عمیق تر باشد، سرعت آن کندتر می شود و بلورهای معدنی بزرگتری را تشکیل می دهد.

 

سنگهای آذرین در چهار مکان اصلی زمین تشکیل می شوند. دسته اول در مرزهای واگرا، مانند پشته های میانه اقیانوس، صفحات از هم دور می شوند و شکاف هایی ایجاد می کنند که توسط ماگما پر می شوند. دسته دوم که مناطق فرورانش هر زمان که یک صفحه اقیانوسی متراکم در زیر صفحه اقیانوسی یا قاره دیگر فرورفته شود، رخ می دهد. آب پوسته اقیانوسی در حال نزول، نقطه ذوب گوشته فوق را کاهش می دهد و ماگما را تشکیل می دهد که به سطح بالا می رود و آتشفشان ها را تشکیل می دهد. دسته سوم در مرزهای همگرا قاره-قاره، زمین های بزرگ با هم برخورد می کنند، ضخیم می شوند و پوسته را ذوب می کنند و دسته چهارم که با حرکت پوسته بر روی یک ستون حرارتی از اعماق زمین، نقاط داغی مانند هاوایی تشکیل می شود. لکه های داغ سنگهای آذرین برون ساز را تشکیل می دهند.

مردم معمولاً گدازه و ماگما را مانند یک فلز مذاب به عنوان یک مایعات تصور می کنند، اما زمین شناسان دریافتند که ماگما معمولاً یک ماش است. مایعی که ذوب شده و با بلورهای معدنی بارگیری می شود. با خنک شدن، ماگما به صورت یک سری مواد معدنی متبلور می شود که برخی از آن ها زودتر از بقیه متبلور می شوند. با متبلور شدن مواد معدنی، ماگمای باقی مانده را با ترکیب شیمیایی تغییر یافته ترک می کنند؛ بنابراین، بدن ماگما با خنک شدن و همچنین حرکت در پوسته، در تعامل با سایر سنگ ها تکامل می یابد.

هنگامی که ماگما به صورت گدازه فوران می کند، به سرعت یخ می زند و سابقه ای از تاریخ خود را در زیر زمین حفظ می کند که زمین شناسان می توانند آن را رمزگشایی کنند. این تخصص یک زمینه بسیار پیچیده است و این مقاله فقط یک طرح کلی است.

 

سه نوع سنگ آذرین از نظر اندازه دانه های معدنی آن ها از نظر بافت متفاوت هستند. سنگ های اکستروژن به سرعت خنک می شوند (طی چند ثانیه تا چند ماه) و دارای دانه های نامرئی یا میکروسکوپی یا بافت آپانیتی هستند. سنگ های نفوذی با سرعت کمتری خنک می شوند (طی هزاران سال) و دارای دانه های قابل مشاهده با ابعاد کوچک تا متوسط یا فنری هستند.

سنگ های پلوتونیک طی میلیون ها سال خنک می شوند و می توانند دانه هایی به بزرگی سنگریزه، حتی عرض چند متر داشته باشند.

این سنگ ها از آنجا که از حالت سیال جامد شده اند، تمایل دارند که پارچه ای یکنواخت و بدون لایه داشته باشند و دانه های معدنی محکم بسته بندی می شوند. در بسیاری از سنگ های آذرین، کریستال های بزرگ معدنی در یک سطح دانه ریز شناور می شوند. به دانه های درشت، فنوكریست و به سنگ فنوكریست، پورفیری گفته می شود، یعنی دارای بافت پورفیری است.

فنوکریست ها مواد معدنی هستند که زودتر از بقیه سنگ ها جامد می شوند و آن ها سرنخ های مهمی برای تاریخ سنگ هستند. برخی از سنگ های اکستروژن بافت متمایزی دارند.